Βάρος Χαρτιού
Τι ορίζουμε και πως το υπολογίζουμε. Σχέση του Βάρους με το Πάχος

Το χαρτί, στις Γραφικές Τέχνες, είναι -μαζί με το μελάνι- το πιό συνηθισμένο και απαραίτητο υλικό.
Το χαρτί, όπως όλα τα υλικά, έχει χαρακτηριστικά και ιδιότητες. Τα πιό συχνά αναφερόμενα χαρακτηριστικά και συνήθως τα πιό σημαντικά για τον προσδιορισμό του χαρτιού, είναι το είδος και το βάρος του. Συνηθίζουμε να λέμε, όταν αναφερόμαστε σε ένα χαρτί: Βέλβετ 150 γραμμάρια ή Γραφής 80 γραμμάρια.
Το πρώτο μέρος -Βέλβετ, Ιλουστρασιόν, Γραφής, Οπαλίνα κ.λ.π.- αναφέρεται στο είδος-τύπο του χαρτιού. Το δεύτερο είναι το Βάρος του ανά τετραγωνικό μέτρο.

Ορισμός Βάρους Χαρτιού

Το Βάρος Χαρτιού, στην Ευρώπη και στις περισσότερες χώρες του κόσμου*, όπως αυτό ορίζεται στο ISO 536, είναι το βάρος -εκφρασμένο σε γραμμάρια- που ζυγίζει ένα τετραγωνικό μέτρο (g/m²) χαρτιού.
*(το τι ισχύει στην Β. Αμερική και στον Καναδά δείτε το στο τέλος της σελίδας)
Όπως ίσως ήδη γνωρίζετε από τις τυποποιημένες διαστάσεις χαρτιών, η διάσταση Α0 (841mm×1189mm) είναι ένα τετραγωνικό μέτρο. Άρα τα γραμμάρια που ζυγίζει ένα φύλλο Α0 είναι το ακριβές βάρος του χαρτιού στο οποίο αναφερόμαστε. Το τυπικό χαρτί γραφής γνωστό και ως Χαρτί Εκτυπωτή ή Φωτοαντιγραφικό χαρτί, αυτό που κάνουμε χρήση σχεδόν όλοι στους εκτυπωτές γραφείου, έχει βάρος 80 g/m², δηλαδή το τυπικό A4 φύλλο που είναι το ένα δέκατο έκτο του Α0 (1⁄16 m²) ζυγίζει 5 γραμμάρια. Η ανεπίσημη σύντμηση-σύμβολο "gsm" αντί του "g/m²" είναι ευρέως διαδεδομένο και συνηθίζεται στις περισσότερες χώρες.

Πάχος Χαρτιού (Caliper)

Πολλές φορές αναφερόμαστε με το βάρος του χαρτιού και εννοούμε το πάχος του. Αυτή είναι μια λάθος προσέγγιση.
Μα, θα αναρωτηθείτε, δεν έχει σχέση το βάρος με το πάχος;
Σαφώς και έχει σχέση. Όσο πιο "βαρύ" είναι ένα χαρτί τόσο πιό παχύ θα είναι. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως χαρτιά δυό διαφορετικών τύπων π.χ. ένα βέλβετ και ένα γραφής στο ίδιο βάρος, θα έχουν το ίδιο πάχος. Τα επιχρισμένα (Coated) χαρτιά δηλ. τύπου Βέλβετ, Ιλουστρασιόν, Insize, Stucco κ.λ.π. είναι πιό πυκνά σε σχέση με τα μη επιχρισμένα -uncoated- χαρτιά, δηλαδή τύπου Γραφής, Οπαλίνα, Μπρίστολ κ.λ.π.
Ακόμη όμως και χαρτιά της ίδιας ποιότητας και επεξεργασίας π.χ. επιχρισμένα, είναι διαφορετικά μεταξύ τους. Τα Ιλουστρασιόν είναι πιό "λεπτά" από τα Βέλβετ. Μπορεί όμως και χαρτιά της ίδιας επεξεργασίας αλλά διαφορετικού εργοστασίου να διαφέρουν. Π.χ. το χαρτί Respecta Satin της Burgo* στα 300 gsm με πάχος (caliper) 270 microns σε σχέση με το Garda Matt στα 300 gsm του ομίλου Lecta*, με πάχος 295 microns. Και τα δύο χαρτιά, ανήκουν στην εμπορική κατηγορία, Velvet 300 gsm, αλλά το ένα είναι σχεδόν δέκα τοις εκατό πιό "παχύ" από το άλλο. (*Πηγές: www.burgopapers.com, www.lecta.com, 5-10-2019)
Εν κατακλείδι, το βάρος από μόνο του δεν είναι εγγύηση για συγκεκριμμένο πάχος και είναι λάθος να το συγχέουμε.
Το πάχος του χαρτιού, λοιπόν, είναι μια απλή μέτρηση που προσδιορίζεται και -σχεδόν- πάντα απαιτείται στις εκτυπωτικές εφαρμογές. Μιας και η πυκνότητα του χαρτιού, τυπικά, δεν μας είναι άμεσα γνωστή, το πάχος δεν μπορεί να προσδιοριστεί με καμμιά άλλη μέθοδο. Ανταυτού, μετριέται με Μικρόμετρο (και όχι Παχύμετρο) και αναφέρεται ως το πάχος Caliper του χαρτιού εκφρασμένο σε microns (µm) δηλ. χιλιοστά του χιλιοστού.

Υπολογισμός & Μέτρηση Βάρους Χαρτιού*

Το βάρος το μετράμε με την ζυγαριά. Για να μετρήσουμε το βάρος ενός χαρτιού χρειαζόμαστε μια ζυγαριά ακριβείας και ένα φύλλο χαρτί σε συγκεκριμένες διαστάσεις.
Στην περίπτωση αυτή, ο τύπος που θα χρησιμοποιήσουμε είναι:
Ένδειξη Ζυγαριάς σε γραμμάρια / τετραγωνικά μέτρα χαρτιού.
Αν η ένδειξη της ζυγαριάς είναι 95 γραμμάρια και το φύλλο που ζυγίζουμε είναι 0,70 Χ 1,00 μέτρα δηλ. 0,7 τετ. μέτρα, τότε έχουμε:
95 γραμ. / 0,7 τετ. μέτρα = 135 gsm.
Αν δεν έχουμε ζυγαριά ακριβείας τότε καλό θα είναι να μετρήσουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποσότητα χαρτιού, για να έχουμε μικρότερο σφάλμα κατά την μέτρηση.
Π.χ. Αν θέλουμε να μετρήσουμε αν ο τυπογράφος μας χρησιμοποίησε πράγματι χαρτί 300 γραμμαρίων για τις κάρτες μας που είναι 9 εκ. Χ 5 εκ., και έχουμε μια ζυγαριά κουζίνας (της μαμάς μας που ζυγίζει το αλεύρι) τότε, δεν θα μετρήσουμε το βάρος της μίας κάρτας (δηλ. 0,05 * 0,09 = 0,0045 τετ. μέτρα * 300 g/m² = 1,35 γραμμάρια!) γιατί αφενός η ζυγαριά μας δεν μπορεί να αποδώσει τέτοια ακρίβεια αλλά ακόμη και να μας δώσει μια ένδειξη το σφάλμα θα είναι πολύ μεγάλο. Η λύση, είναι να ζυγίσουμε μια μεγάλη ποσότητα από κάρτες π.χ. 1.000 ή 500. Σε αυτή την περίπτωση η ζυγαριά θα μας δώσει μια ένδειξη π.χ. για 1.000 κάρτες, 1.350 γραμμάρια. Με αυτήν την μέθοδο ακόμη και ένα σφάλμα των 20-30 γραμμαρίων, θα μας δώσει ένα πολύ καλό αποτέλεσμα.
Έστω ότι ζυγίζουμε 1.000 κάρτες διάστασης 8,5 εκ. Χ 5,5 εκ. και τις βρίσκουμε 1.530 γραμμάρια.
Για να βρούμε τι βάρος χαρτιού χρησιμοποιήθηκε θα κάνουμε:
1.530 γραμ. / 1.000 κάρτες = 1,53 γραμ. ανά κάρτα.
1,53 γρ. / (0,055 * 0,085 = 0,00467, οι πλευρές ορισμένες σε τετραγωνικά μέτρα) = 327 γραμμάρια.
(Προσέξτε τις μονάδες στις πράξεις. Είναι Γραμμάρια ανά Τετραγωνικό Μέτρο. Μια κάρτα 8,5 εκ. Χ 5,5 εκ. εκφρασμένη σε μέτρα είναι 0,085 Χ 0,055 μέτρα)
Άρα ο τυπογράφος μας χρησιμοποίησε χαρτί περίπου 330 γραμμάρια. Με γνώμονα ότι μπορεί να έχουμε λάθος μέτρηση στα τεμάχια -λιγότερα από 1.000- ή λάθος ζύγιση, συμπεραίνουμε πως ο τυπογράφος χρησιμοποίησε χαρτί σχεδόν 350 γραμμάρια.
Εδώ έχουμε έναν υπολογιστή, όπου εύκολα θα βρείτε το βάρος ενός χαρτιού.

Τι ισχύει σε Β. Αμερική και Καναδά

Ο τρόπος με τον οποίο μετράνε το βάρος του χαρτιού σε Η.Π.Α. και Καναδά είναι αφύσικα περίπλοκος, μεγάλο μπέρδεμα. Πολύ σύντομα μπορούμε να πούμε ότι τα 500 φύλλα χαρτί π.χ. τύπου Γραφής (Text) σε διάσταση 25,0x38,0in ζυγίζουν 20 λίβρες (1 κιλό = 2,2 λίβρες). Πολύ απλό, θα πει κάποιος. Το μπέρδεμα έγκειται στο ότι ναι μεν διατηρούν τα 500 φύλλα ως μέτρηση, ορίζουν όμως, άλλη διάσταση κάθε φορά για κάθε τύπο χαρτιού! (π.χ. Text 25,0x38,0in, Cover 20,0x26,0in, Index 25,5x30,5in κ.ο.κ.)

Μετατροπή βάρους χαρτιού από lbs σε gsm

Εμείς -για να βοηθηθούμε όλοι-, φτιάξαμε μια απλή εφαρμογή-πίνακα με τα πιό συνηθισμένα είδη χαρτιού, με την οποία μπορούμε να βρίσκουμε τα αντίστοιχα βάρη σε γραμμάρια.
Εδώ μπορείτε να βάλετε τις λίβρες και να υπολογιστεί αυτόματα το αντίστοιχο Ευρωπαϊκό βάρος σε γραμμάρια.

---

*Στη συγκεκριμένη προσέγγιση, δεν αναφέρουμε καθόλου την παράμετρο της περιεχόμενης υγρασίας που θα πρέπει να έχει το χαρτί στο οποίο γίνονται οι μετρήσεις. Το γεγονός ότι δεν το αναφέραμε δεν σημαίνει πως δεν επηρεάζει. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο από μόνο του. Για την ανάγκη της απλούστευσης και της ευκολίας θεωρούμε τον παράγοντα υγαρσία "αδρανή".